Gerrit Rietveld: menslievende, moderne visionair

Als gelukkige bewoner van een authentiek (maar wegens verbouwing niet meer origineel) en heerlijk licht Rietveldhuis uit 1958, wilde ik meer weten over deze Utrechtse en wereldberoemde architect Gerrit Rietveld (1888-1964). En waarom dan ook niet meteen de architecten Le Corbusier (1887-1965), Rem Koolhaas (1944-) en Zaha Hadid (1950-) meegepikt?

In  het Utrechts Centrum van de Kunsten gaven 2e jaars leerlingen van de docentenopleiding Beeldende Kunst & Vormgeving aan de HKU vorige week de lezing: ‘De Fundering van de Moderne Architectuur: hoe nieuwe generaties architecten naar hun voorgangers kijken.’

In anderhalf uur wisten Talitha, Hanna, Joris en Steffani bevlogen, overtuigend, met kennis van zaken en veel aantrekkelijke illustraties de principes van de moderne architectuur uit te leggen. Hieronder een paar korte notities:

Als je de bouwstijl van de Art-Nouveau en de Amsterdamse School versus Le Corbusier en Rietveld vergelijkt, komt je tot de volgende, tegengestelde principes:

Emotioneel – Rationeel
Natuurlijke, organische vormen – Strakke vormen
Versieringen, krullen – Form follows function
Baksteen – Materaal weggewerkt
Ambachtelijk – Massaproductie
Duur – Goedkoop
Individueel – Universeel
Stoffelijk – Abstract

Verrassend was te horen dat Gerrit Rietveld zijn in 1924 opgeleverde, nog steeds hypermodern ogende en inmiddels vele (buitenlandse) toeristen trekkende Rietveld Schröder Huis in Utrecht naderhand ‘over de top’ vond. Zo bevat het huis – dat destijds nog een relatie met de natuur aanging (nu is er een snelweg naast de deur) – kamers waarvan je de ruimtes afhankelijk van de tijd dat je er verblijft via uitschuifbare wanden groter of kleiner kunt maken. Hoe liefdevol, inlevend en origineel!

Hoewel zijn latere ontwerpen eenvoudiger zijn, zit in het huis waar ik woon gelukkig nog een typische ‘Rietveldgadget’ verwerkt: een diepe kelderdeur met daarin nóg een kast verborgen, bijna ter grootte van de deur zelf. Genoeg ruimte zelfs om een stofzuiger in op te bergen! Hoewel Rietveld destijds verguisd werd (men sprak over dat ‘gekke huis’), heeft hij inmiddels vele fans gekregen, waaronder ik. Er werd zelfs een Rietveldjaar aan hem gewijd, dat onlangs is afgesloten.

Rem Koolhaas is momenteel een van de meest gevierde, internationaal bekende, Nederlandse architecten. Koolhaas reageert als volgt op de de ‘strenge’ regels van de Moderne Architectuur:

1. Vorm volgt functie wordt: vorm volgt fantasie
2. Vrijheid van schoonheid wordt: vrijheid van vorm
3. Eerlijkheid van het materiaal wordt: verrassing van het materiaal

En zo blijven architecten en kunstenaars in beweging: ze reageren op elkaar, bouwen voort op oude tradities en reiken soms visionair naar de toekomst.

De laatste (gratis) lezing uit deze reeks is op woensdag 20 april en heet : ‘Hoe je een dode haas schilderijen uitlegt. Een lezing over hoe Joseph Beuys zowel Anselm Kiefer als Jörg Immendorf beïnvloed heeft.  Tevoren wel even aanmelden via de website voedsel tot nadenken.