September 1981. Als 18-jarige ging ik vanuit Eindhoven op kamers in Nijmegen. Sociologie studeren. De stad had net grote krakersrellen achter de rug vanwege de ontruiming van de Piersonstraat: de zogenaamde Piersonrellen. Ik hoorde ervan via mijn zus en broer, die al in Nijmegen studeerden.
Mijn mentoren waren 2e jaars sociologiestudenten en in mijn ogen enorm volwassen. Zij woonden in kraakpanden, hadden punkhaar, rookten hasj in Doornroosje en werkten bij de kraakzender Radio Rattaplan. Het duurde dan ook niet lang voordat ik – braaf, bleu en brabants – mijn haar blond, zwart en bruin (door elkaar, als een Duitse herder) verfde en zeep gebruikte om mijn kapsel overeind te houden. In de kelder van Café De Plak dansten we in zwarte kleren en op zwarte enkelhoge laarsjes met modieuze spikes op ‘Es geht Voran‘ en ’14 Tagen sind zu kurz um alles zu erleben’ van de band Fehlfarben.
De VPRO maakte programma’s als ‘Donkere wolken boven het Paradijs’, maar mijn paradijs leek verder weg dan ooit – weg van thuis, ontheemd en vervreemd. Want voor mij was de vermeende punktijd meer een cosmetische aanpassing dan een diep gevoelde behoefte me te verzetten tegen de maatschappij. Het begrip ‘maatschappij’ bleef voor mij lange tijd abstract. Evenals mijn studie. De werkgroepen sociologie gingen over de toepassing van het marxisme in Midden-Amerika; Heidegger, Adorno en Horkheimer waren dé filosofen van die tijd ; doemdenken was in, vrouwenstudies kwamen op, velen werden ‘liever lesbies’ en droegen speldjes met roze driehoek of ban de bom. We demonstreerden in 1983 in Den Haag tegen de atoombom en ik nam de ‘krejatieve’ spelling over die getuigde van politieke ‘aksie’. Iets wat ik 25 jaar later bij Museum Het Valkhof verwerkte in de ondertitel van de expositie ‘Seventies in Nijmegen’.
En nu is er dan, in mijn ‘nieuwe’ stad Utrecht, de expositie “God Save the Queen; Kunst, Kraak, Punk: 1977-1984” in het Centraal Museum. De jaren ’80 die kennelijk nu weer in zijn: je ziet het terug in design, in mode en in de muziek. Met kleurrijke en expressieve graffittiwerken en schilderijen van Keith Haring, Jean-Michel Basquiat, Rob Scholte en René Daniëls en ingetogen, poëtische schilderijen en objecten van Erik Andriesse, Joep van Lieshout, Henk Visch en Rammelzee plaatst het museum de – voornamelijk Amsterdamse – punkscene in een internationaal kunsthistorisch kader. Daarnaast brengen pamfletten, filmpjes, foto’s, LP-hoezen en muziekfragmenten met God Save the Queen van The Sex Pistols, The Cure, Joy Division en vele anderen deze anarchistische tijd opnieuw tot leven.
Een uitbundige tentoonstelling over een periode die ik door de ogen van de tentoonstellingsmakers – in tegenstelling tot hoe ik de tijd tóen beleefde – als energiek, fris en vrolijk ervaar. Ja, zelfs bijna lief: Johnny Rotten, ach wat schattig. Net als het jongetje (of meisje?) in het oude filmpje dat vertelt over het zelf afgeknipte haar. Op het “Vind je dat mooi?” van de interviewer antwoordt het kind in plat Amsterdams: “Wat een stomme vraag, anders zou ik het toch niet doen?”
God Save the Queen: Kunst, Kraak, Punk: 1977-1984, t/m 10 juni 2012 in het Centraal Museum in Utrecht. Tijdens het Museumweekend op 14 en 15 april entree gratis.
Hoi Jannemarie, Het verbaast mij steeds dat ik die periode zo heel anders heb beleefd dan de meeste mensen – de elementen die je noemt uit die tijd, en die sociologen vandaag de dag ook zullen noemen en in een bepaalde context zullen zetten, hebben voor mij geenszins die betekenis – wellicht dat ik er als een buitenstaander tegenaan heb gekeken steeds, met verwondering. Ik zag ook ooit een reportage (retrospectief) over de Piersonacties, en hoewel ik er middenin heb gezeten inclusief tanks die op me af kwamen rijden, wapenstokken, rookbommen en wat dies meer zij was ik geen deelnemer maar beschouwer… gek? Daar zou ik dan eens over moeten nadenken… De schilderijen die je laat zien zullen mooi zijn, dat weet ik niet, maar ik voel er echt niets bij. Groetjes, Jos
Hoi Jos, Dank voor je reactie! Ik snap wat je bedoelt; jij was meer een observant dan participant in die tijd, misschien wel altijd, toch? Een beschouwelijke rol waarbij je met ‘schrijversogen’ naar je omgeving kijkt? Overigens: ik dook er wel in destijds, maar steeds aan de rand, dus ik begrijp je wel. Groetjes, Jannemarie
Hee wat leuk- die ga ik zeer zeker bekijken.
In ’81 worstelde ik met een middelbare school in een buitenprovincie waar je al gek werd aangekeken als je als jongen iets langer haar dan kort had en als je wat anders droeg als een net spijkerjack. De ene punker die er rond liep, moest bijna van school toen hij het had gewáágd om ‘Anarchy’ op zijn lederen schooltas te kalken. Wat er rond de rellen en later bij de demonstraties gebeurde, was voor mij en een paar mensen om mij heen het spannendste wat er in de hele wereld gebeurde- Dáár gebéúrde het! Dáár ging de verandering plaatsvinden! De demonstratie van ’83, de demonstraties bij Borssele bij ons om de hoek en bij Woensdrecht tegen de Atoomwapens daar (…)…De school mocht er niet van weten.
En elke ochtend en elke middag werd er gebeden en psalm gezongen en waren wij Braaf tot ook wij gingen studeren en we ook onze leren jacken eaan mochten en op vuilgroene kisten mochten lopen
— En toen was het op een enkele grote studentendemonstratie in Den Haag en een kraakpand in Gouda allemaal al zo goed als achter de rug… :-)
Beste Erik, Dank voor je uitgebreide ‘punk-memoires’ op de middelbare school in de ‘buitenprovincie’. Mooi om jouw verhaal te lezen vanuit een specifiek – strenggelovig? – milieu, waarin punk een uitlaatklep en ontsnapping leek te bieden. En inderdaad: ineens was alles achter de rug…Hartelijke groet, Jannemarie
Mooi verhaal. Sjonnie Rottenis lief,..jawel. De namen die je noemt ken ik wel maar ik heb ze nooit in verband gebracht met punk.
Groet Hans.
Beste Hans, Voor mij was de verbinding van deze kunstenaars met punk ook nieuw, maar des te verrassender. Ach, misschien is het achteraf interpreteren van kunsthistorici? Los daarvan; de werken (behalve die van Erik Andriesse, Joep van Lieshout en Henk Visch) geven de ‘anarchistische punksfeer’ goed weer. Aan de andere kant: zijn niet alle grote kunstenaars in de grond anarchistisch, in de zin van eigen wegen zoeken en niets aantrekken van conventies? Hartelijke groet, Jannemarie
Leuke tips op je site! Ik heb ‘m via de Dutch Design Week-link op LinkedIn al een paar keer bezocht, omdat de stijl & onderwerpen aanspreken.
Groeten, Fran
Beste Fran, Je kan ook RSS-feed gebruiken, dan krijg je bericht als er iets nieuws op mijn blog staat. In ieder geval, dank voor je reactie en fijn dat het je aanspreekt. Hartelijke groet, Jannemarie
Hallo Jannemarie,
Ik heb die tijd ook meegemaakt in Nijmegen en Arnhem, daar op de kunstacademie.Zowel de Piersonacties als Cowboys Claw in Arnhemse kraakpanden.Wat was ik blij toen de wolken weer optrokken.
Ik werk in de industrie en zie veel dessins.
Onlangs moest ik het tekeningen archief hier opgeruimd worden en digitaal’weggezet.’Er kwamen ook veel 80-ties designs voorbij. Voor mij onmiddellijk in die tijd te plaatsen en nu zie ik de link: bovenstaande schilderijen werden destijds in afgevlakte vorm aangeboden als gordijndessins: Texoprint was daarin zeer beroemd omdat ze (technisch) alle 9 (afschuwelijke) kleuren konden drukken. Leuk dus om te zien waar die beeldtaal vandaan komt. Blij met de helderheid van vandaag!
Beste Alfredo, Volgens mij bedoelde je de band Claw Boys Claw? En interessant te lezen dat je de werken hierboven herkent in de gordijndessins van toen. Ik herinner me ineens ook mintgroene en lichtpaarse vegen op witte jacks…Dank voor je bijdrage en hartelijke groet, Jannemarie
Eindelijk zijn we er geestelijk kennelijk aan toe: terugblikken op de 80 er jaren zonder buikpijn. Verwerken kost dus 30 jaar…
Jeffry Eugenides met de ‘mariageplot’, het Centraal Museum nu in beeld. Voor wie erbij waren in die leeftijd extra leuk. Bedankt voor leuke blog en tip.
gr.Jopie
Beste Jopie, Goed geformuleerd, na 30 jaar kunnen we eindelijk zonder buikpijn terugblikken ;-)
Dank ook voor je boekentip “The Marriage Plot” van Eugenides. Kende het niet, zag op internet dat hij over de jaren ’80 schrijft. Ben benieuwd! Hartelijke groet, Jannemarie
Dank je voor je mooie blogpost, Jannemarie! Erg leuk dat er zoveel persoonlijke reacties op worden geplaatst. Voor ons @ Centraal Museum erg interessant om te lezen. Ook op onze site wordt flink gereageerd, via de Facebook plugin. God Save the Queen is met stip de meest getweete/gelikede/becommentarieerde tentoonstelling sinds we onze website social maakten. Zie http://centraalmuseum.nl/bezoeken/tentoonstellingen/god-save-the-queen/
Beste Bonny, Leuk om te lezen, bedankt. En ja, deze expositie vraagt om reacties van ‘ervaringsdeskundigen’! Hartelijke groet, Jannemarie