Architectuur aan ‘t IJ

Zomaar een dagje naar Amsterdam. Omdat het weer tijd was voor een leuk uitje met mijn beste vriend, die ik al ken vanaf mijn vijftiende jaar. Omdat we houden van fietsen door onbekende wijken met mooie gebouwen. Omdat het Eye net geopend was en het ons onbekende Java- en KNSM eiland vlakbij liggen.

Aldus geschiedde op een zonovergoten pre-Pinksterdag in een overvolle trein. Aan de achterkant van het Centraal Station – vroeger duister gebied, nu met druk verkeer, boten, auto’s, fietsers en wandelaars – namen we het (gratis) pontje over het IJ naar het spiksplinternieuwe, fraai aan de oever gelegen, lage witte gebouw waar het voormalige Filmmuseum uit het Vondelpark huist: het Eye ontworpen door het Oostenrijkse architectenbureau Delugan Meissl Associated Architects.

Eerder schreef ik over de Zwitserse architect Peter Zumthor, die het Museum Kolomba in Keulen ontwierp. De gelijkenis met EYE is treffend. Beide gebouwen tonen een combinatie van transparantie en verfijnde designdetails – veel licht door grote ramen, zwevende trappen met verlichting tussen tree en muur, mooi afgewerkte trapleuningen en deurklinken – naast robuuste basiselementen – donker hout, grijstinten, schuine daken en muren.

En hoewel het EYE in deze beginweken al wat kritiek te verduren kreeg – de Raad van Cultuur was kritisch op het beleidsplan, een recensent van de Volkskrant schreef kritisch over het eten – hebben wij genoten!  De tentoonstelling Found Footage was interessant en mooi vormgegeven, op de benedenverdieping kon je interactief met films aan de slag; we aten een heerlijk broodje zalm pal aan het water voor een vriendelijke prijs en de medewerkers waren behulpzaam. Kortom: het EYE is een bezoek meer dan waard en een heerlijke plek om te verblijven.

Na de lunch togen we naar het nabij gelegen Java- eiland, begin jaren ’90 gebouwd volgens het masterplan van Sjoerd Soeters en het  KNSM eiland, dat alweer meer dan twintig jaar geleden zijn eerste vorm kreeg met het masterplan van architect Jo Coenen (die ook de ‘overkantzijde’ aan de Maas van Maastricht onderhanden nam). Vreemd eigenlijk dat ik er nooit eerder was, maar nu dan toch de gelegenheid te baat genomen.

We zagen allemaal verschillende huizen aan Venetiaanse grachtjes, binnenpleintjes en uitgestrekte zonneterrasgrasvelden aan het water; enorme woontorens met uitzicht over het IJ en het landelijk gebied richting Durgerdam, appartementen met boothuisdaken, verbouwde loodsen met de enige, echte designwinkel van Pols Potten, loggia’s, pleintjes met ongesnoeide populieren, een hekwerk van de kunstenaar Narcisse Tordoir, hippieboten met drijvende tuinen en terrasjes met uitzicht op oude Tjalken.

We verlieten het eiland via de brug over de Oostelijke Handelskade langs Lloyd Hotel & Culturele Ambassade (kun je bezichtigen; mooie installatie van de Japanse kunstenares Chikako Watanabe), verzamelplek voor creatieven Pakhuis De Zwijger, zzp-bureaus in trendy pakhuizen langs de kade, cruiseschepen als horizontale wolkenkrabbers richting het ‘oude’ Amsterdam om neer te strijken op het terras van de Ysbreeker aan de Amstel op weg naar het Amstel Station. Opnieuw onder de indruk, nu van de prachtige panden uit de 17e, 18de en 19e eeuw, constateerden we dat Soeters en Coenen met hun nieuwbouw op de eilanden de traditie van eeuwen terug in al haar grandeur en grootstedelijkheid knap hebben voortgezet.

Route: via achterzijde Amsterdam CS pont over het IJ naar het EYE. Daarna pont terug en linksaf langs het IJ fietsen. Bij Pakhuis De Zwijger linksaf de brug over naar het Java Eiland. Daarna naar rechts en rechtdoor (en kris-kras) fietsen, dan kom je bij het aangrenzende KNSM eiland (via de  KNSM laan). Keer aan eind om en ga vervolgens aan eind KNSM Laan de 1e brug links over en direct naar rechts. Je passeert rechts winkels in een oud visafslaggebouw, links passeer je Pakhuis de Zwijger en het Lloyd hotel. Aan het eind van de straat naar rechts, dan naar links over de kade verder langs het IJ tot je niet meer kunt. Aan het eind zie je de grote cruises liggen. Sla links af, en vervolg je weg richting centrum.